Proglašenje Zlatara za specijalni rezervat prirode predstavlja veliki korak za opštine Prijepolje i Nova Varoš, kako u oblasti zaštite životne sredine, tako i u daljem razvoju turizma i drugih privrednih grana. Direktor Turističke organizacije Prijepolje Petar Vasiljević ističe da će se oko dve trećine rezervata nalaziti na teritoriji Prijepolja, a jedna trećina u opštini Nova Varoš, što zahteva snažniju međuopštinsku saradnju i zajednički pristup očuvanju prirode.
„Moraćemo više da usmerimo zajedničke snage i da kroz tu sinergiju obratimo pažnju na očuvanje ekosistema. Ovde se nalazi veliki broj endemskih i retkih biljnih i životinjskih vrsta, a Zlatar je odavno poznat kao vazdušna banja i pluća čitavog regiona“, kaže Vasiljević. Područje obuhvata oko 8.000 hektara i, kako dodaje, imaće značajan uticaj ne samo na turizam, već i na druge privredne aktivnosti.
Jedna od najvećih promena odnosiće se na planiranje i izgradnju. „Neće biti moguća divlja gradnja. Svaki objekat moraće da ima građevinsku dozvolu, što i treba da bude normalna praksa“, objašnjava on. Biće dozvoljena izgradnja turističkih i smeštajnih kapaciteta, kao i infrastrukture neophodne i za stanovništvo i za privredu, ali uz jasne kontrole i odobrenja. „Procesi će biti više kontrolisani, uz jači monitoring upravljača, države i opština.“
Vasiljević ističe da proglašenje zaštićenog područja donosi i značajne mogućnosti za brendiranje lokalnih poljoprivrednih proizvoda, dobijanje geografskog porekla i veću vrednost na tržištu. „Biće neophodna dodatna edukacija stanovništva o tome šta sve mogu da proizvedu i kako da to plasiraju uz poštovanje pravila zaštite.“
Ovakvo proglašenje sa sobom nosi i nove obaveze države, ali i nova ulaganja. „Očekuje se veća pažnja države, kao i obaveza upravljača da kroz godišnje i desetogodišnje planove obezbeđuje sredstva za uređenje i razvoj ovog područja. Tu spadaju i infrastrukturni radovi, koje najčešće finansira Ministarstvo za zaštitu životne sredine, a puno mogu da pomognu i nacionalni i međunarodni fondovi za ekološke i održive projekte.“
Кao upravljač navođeno je JP „Srbijašume“, koje već upravlja drugim zaštićenim zonama u Prijepolju. Ipak, Vasiljević naglašava da je najvažnije da upravljanje bude kvalitetno. „Ako upravljač ne vodi adekvatnu brigu, država ima pravo da ga promeni. Planovi upravljanja moraju uvažiti ekosistem, lokalno stanovništvo i nacionalne strategije.“
Ističe da je posebno važno obezbediti ravnotežu između korišćenja prirodnih resursa i njihovog očuvanja. „To je suština nosećeg kapaciteta – da iskoristimo ono što možemo, ali da ne ugrozimo buduće generacije. U tome moramo biti veoma oprezni, jer je granica tanka. Svaki budući infrastrukturni rad moraće da sadrži i komponentu zaštite životne sredine.“
U okviru rezervata postoje tri nivoa zaštite. Najstroži režim je na području mesne zajednice Кosatica, gde su aktivnosti praktično nemoguće. U drugom nivou dozvoljene su ograničene aktivnosti za potrebe lokalnog stanovništva, ali bez komercijalnih sadržaja. Treći nivo, koji obuhvata najveći deo teritorije, omogućava razvoj turističkih i drugih ekonomskih aktivnosti, ali uz poštovanje zakona, kontrolu upravljača i Zavoda za zaštitu prirode Srbije. „Кada je reč o seči šuma, to će biti strogo kontrolisano – ništa neće moći bez dozvole Srbijašuma“, dodaje Vasiljević. „Hidroelektrane na zaštićenom području nisu moguće, što je izuzetno važno jer je voda resurs koji moramo sačuvati.“
Proglašenje Zlatara znači da će skoro trećina teritorije opštine Prijepolje biti pod zaštitom, čime opština postaje jedna od najzaštićenijih u Srbiji. „To nam daje veliku odgovornost, ali i potencijal da postanemo destinacija prepoznatljiva po visokom stepenu zaštite prirode i bogatstvu biljnih i životinjskih vrsta. Ako pametno razvijamo infrastrukturu i promovišemo ovo područje, Zlatar može postati jedna od najatraktivnijih lokacija u narednim decenijama.“
On najavljuje da se planira i proglašenje šestog zaštićenog područja – područja reke Ratajske, uporedivog sa klisurom Mileševke, gde takođe postoje retke vrste. Uloga lokalne samouprave i stanovništva, naglašava Vasiljević, ključna je u očuvanju ovih područja. „Treba da uskladimo sve aktivnosti sa nacionalnim strategijama i da se edukujemo o tome kako da razvijamo turizam, poljoprivredu i druge delatnosti bez ugrožavanja prirode.“
„Svi imamo obavezu da zaštitimo resurse za buduće generacije. To je najveći izazov, ali i najveća vrednost ovog proglašenja“, zaključuje Vasiljević.
А.P.
