Udruženje građana „Nova vizija“ iz Prijepolja, prije tri godine je pokrenulo opsežan projekat koji za cilj ima afirmaciju nematerijalnog kulturnog naslijeđa Bošnjaka i uz pomoć stručnjaka koji čine mrežu zaštite ovog naslijeđa u Srbiji povežu,upute i pokrenu institucije i ustanove, odnosno zainteresovana udruženja i pojedince u lokalnim zajednicama da predlože elemente koji bi mogli konkurisati za Nacionalnu listu NKN
Da se može kroz dobro osmišljen projekat osvijetliti cijela jedna oblast, pokazalo je Udruženje građana „Nova vizija“ iz Prijepolja koje je prije tri godine pokrenulo projekat „Doprinos očuvanju i afirmaciji kulture Bošnjaka kroz razvoj intersektorske saradn je“ koji je okupio predstavnike institucija i ustanova kulture, lokalnih samouprava, udruženja civilnog sektora i medija iz Priboja, Nove Varoši, Sjenice, Tutina, Novog Pazara i Prijepola kao i predstavnike Bošnjačkog nacionalnog vijeća koji su istakli da veoma malo znaju o nematerijalnoj kulturnoj baštini, načinu i upisu elemenata nematerijalnog kulturnog naslijeđa (NKN) u registre zaštite. Tako je 2017. godine realizovan projekat pod nazivom „Inkluzivna zaštita nemetarijalnog kultunog naslijeđa Bošnjaka u Sandžaku“, a ove godine sve je konkretizovano kroz projekat „Podrška afirmaciji i zaštiti nematerijalnog kulturnog naslijeđa Bošnjaka u Sandžaku”, kako bi se nesumnjivo veliko kulturno bogastvo sačuvalo. Upravo kulturna raznolikost, multikonfesionalnost i duga tradicija održavanja autentične kulturne baštine definisali su specifično nematerijalno naslijeđe koje Sandžak danas ima. Kroz niz seminara, nastojalo se, uz pomoć stručnjaka koji se nalaze u mreži zaštite, da se definišu dosadašnji problemi koji su uticali da izostane veća aktivnost kad je riječ o predlaganju elemenata bošnjačkog nematerijalnog kulturnog naslijeđa, te da se da podrška svima koji su zainteresovani da istražuju ovo naslijeđe.
Danijela Filipović koordinator za saradnju i edukaciju u okviru Nacionalnog registra NKN Republike Srbije kaže da u praksi, aktivnost na očuvanju ovog segmenta naslijeđa ne podrazumijeva bavljenje samo naslijeđenim tradicionalnim formama već i savremenim ruralnim i urbanim praksama u kojima različite grupe i danas učestvuju, a koji su od značaja za njihov identitet.
-Elementi nasleđa koji se izvode u jednoj zajednici, mogu biti prisutni i u drugoj, zbog čega je prilikom proučavanja nematerijalnog nasleđa važno poći od pretpostavke da je nasleđe nešto što zajednice dele i zajednički baštine. Upravo zato, kada se govori o ovom nasleđu ,pitanje o njegovoj specifičnosti i isključivoj pripadnosti određenoj kulturi nije od velikog značaja, već je to pre svega pitanje u kojoj meri ga ta zajednica doživljava kao deo svog identiteta. Njegova vrednost se i meri prema vrednosti i značaju za zajednicu koja ga baštini, a ne u poređenju sa sličnim elementima nematerijlanog kulturnog nasleđa drugih zajednica. Važno je naglasiti da ovo nasleđe može biti prepoznato i definisano kao takvo samo onda kada je prepoznato od strane zajednica, grupa i pojedinaca kao njihovo specifično nasleđe. Tek tada se pristupa sprovođenju mehanizama očuvanja koji su predviđeni Konvencijom, a koji u prvi plan stavljaju one aktere koji u dosadašnjem sistemu brige o nasleđu nisu bili aktivno uključeni, a to su sami nosioci nasleđa i lokalne zajednice, kaže Danijela Filipović.
ŽIVO KULTURNO NASLIJEĐE NAS NAJBOLJE OPISUJE
Prof.dr. Danijel Sinani, predsednik Nacionalnog komiteta za nematerijalno kulturno naslijeđe Republike Srbije ukazao je da je jedan od glavnih problema nepostojanje zakonske regulative.
– Krovni zakonski akt kojim se mi vodimo zapravo Konvencija UNESKO-a na osnovu koje smo razradili naše pravilnike. Ponekad je teško objasniti ljudima šta je to jer kad govorimo o kulturnim artefaktima čovek očekuje nešto opipljivo i vidljivo. A upravo nematerijalno kulturno nasleđe predstavlja najznačajniji aspekt kulturnog nasleđa koji bi mogao da pomogne da se zajednice preko njega identifikuju, te da se izradi i motiviše ta kulturna raznolikost koju mi u Srbiji imamo. Upravo je ono jedino živo kulturno nasleđe koje nas najbolje opisuje i definiše: način na koji govorimo, jezik kojim pričamo, stvari u koje verujemo, zanati koje znamo da radimo, veštine i znanja koja posedujemo, čine nas onim što jesmo na bilo kom planu, bilo da je verski, nacionalni, etnički ili neke manje grupe. U narednim godinama ćemo nastojati da što ravnomernije, kad je reč o predlozima, bude zastupljena čitava Srbija, svi regioni i sve lokalne zajednice koje su zainteresovane i koje imaju nešto od elemenata nematerijalnog kulturnog nasleđa kako bi svaki od tih elemenata mogao da bude upisan prvo na nacionalnu listu, da bi ,eventualno, mogli biti prosleđeni i na svetsku listu kaže prof. dr. Sinani.
A ko bi, ipak, institucionalno trebalo da bude nosilac tih aktivnosti na nivou lokalnih zajednica?
-Na osnovu dosadašnjeg iskustva koga imamo u radu sa lokalnim zajednicama bilo bi jako dobro da se u muzejima u ovom regionu formiraju odeljenja koja će se baviti isključivo nematerijalnim kulturnim nasleđem. To se pokazalo kao dobar primer u nekim delovima Srbije i oni regioni koji u zavičajnim ili narodnim muzejima imaju jedno takvo odeljenje ili odsek mnogo bolje rešavaju eventualne probleme vezane za nominacione dokumente i najviše nominacija i dolazi upravo iz tih delova Srbje. Zato mislim da bi bilo jako korisno da se angažuje svaka lokalna zajednica i svi oni zainteresovani iz oblasti kulture da prepoznaju nematerijalno kulturno nasleđe. To je priča za budućnost, priča koja je sveža, koja nam dozvoljava da identifikujemo, zabeležimo, dokumentujemo, sačuvamo i promovišemo nematerijalno kulturno nasleđe Srbije, smatra prof.dr Dinijel Sinani.
Zahvaljujući upravo okupljanju predstavnika Bošnjaka ali i predstavnika institucija i ustanova sa ovog područja kroz ovaj obiman trogodišnji projekat koji je vodila „Nova vizija“, došlo se do saznanja da je do sada nedostajalo dovoljno inicijative institucija, organizacija i uglednih predstavnika bošnjačke zajednice ali da je osnovni problem za njihovo uključivanja do sada bio nepoznavanje procedura neophodnih za proces zaštite. Imajući u vidu da složenost i dužina tog procesa često demotivišu društvene aktere da se uključe u proces zaštite, projektni tim je kreirao program koji jasno, stručno i profesionalno ukazuje na najbitnije aspkte zaštite bošnjačkog nematerijalnog kultrnog naslijeđa
Indira Hadžagić
